Ελ Ντοράντο

(El Dorado). Θρύλος που διαδόθηκε ευρέως στην Ευρώπη μετά την ανακάλυψη της Αμερικής και αφορούσε την ύπαρξη ενός βασιλείου, κάπου στο εσωτερικό της νοτιοαμερικανικής ηπείρου, όπου αφθονούσαν το χρυσάφι και οι πολύτιμοι λίθοι. Οι πρώτοι Ισπανοί κατακτητές (conquistadores) τοποθετούσαν τη χώρα αυτή, όπου τα πάντα ήταν φτιαγμένα από χρυσό, μεταξύ των ποταμών Αμαζονίου και Ορινόκο. Ο θρύλος, ωστόσο, βασιζόταν και σε ορισμένα πραγματικά στοιχεία. Η προέλευσή του ανάγεται σε ένα έθιμο της φυλής Μουίσκα, των ιθαγενών Τσίμπτσα (Chibcha), που κατοικούσαν στην περιοχή της λίμνης Γκουαταβίτα (Guatavita), Β από τη σημερινή πρωτεύουσα της Κολομβίας, Μπογκοτά. Σύμφωνα με αυτό το έθιμο, κάθε νέος βασιλιάς αλειφόταν με χρυσόσκονη και λουζόταν στα νερά της λίμνης. Στη διάρκεια της τελετής, που αποτελούσε στοιχείο της λατρείας του θεού Ήλιου, ρίχνονταν στη λίμνη Γκουαταβίτα ή μοιράζονταν στους συγκεντρωμένους άρχοντες άφθονα χρυσά αφιερώματα, ενώ, κατά μία εκδοχή, τέσσερις γυμνές, επιχρυσωμένες παρθένες πνίγονταν στη λίμνη ως θυσία στον θεό. Η ισπανική ονομασία Ε.Ν. (ο Χρυσωμένος), εξάλλου, προέρχεται από αυτό τον βασιλιά. Από πολύ νωρίς, πολλοί Ισπανοί και άλλοι Ευρωπαίοι τυχοδιώκτες επιχείρησαν να φτάσουν στο θρυλικό Ε.Ν. Περίπου το 1537, ο Ισπανός Γκονζάλεθ Χιμένεθ Κουεσάντα οδήγησε μία αποστολή στην περιοχή της λίμνης Γκουαταβίτα, όπου ανακάλυψε σημαντικές ποσότητες χρυσού και πολύτιμων λίθων, μικρότερες όμως από αυτές που ανέμενε. Την αποστολή του Κουεσάντα ακολούθησαν αυτές του Ν. Φέντερμαν και του Σεμπαστιάν ντε Μπεναλκαθάρ με ανάλογα αποτελέσματα. Οι επικίνδυνες αυτές εξερευνήσεις στοίχισαν τη ζωή πολλών Ευρωπαίων τυχοδιωκτών, αλλά υπήρξαν ανυπολόγιστα πιο καταστροφικές για τους ιθαγενείς της περιοχής, καθώς πολλές από τις πόλεις τους κυριεύτηκαν και καταστράφηκαν από τους κατακτητές. Οι Κουεσάντα, Φέντερμαν και Μπεναλκαθάρ διεκδίκησαν, στην ισπανική αυλή, την κυριότητα των εδαφών της Κολομβίας, την οποία αργότερα θέλησε να αποκτήσει και ο Ισπανός κατακτητής Γκονζάλεθ Πιζάρο. Ο τελευταίος οργάνωσε το 1540-41 μία εξερευνητική αποστολή για την ανακάλυψη του Ε.Ν., κατά τη διάρκεια της οποίας ο υπουργός του, Φρανσίσκο ντε Ορελιάνα, εξερεύνησε μεγάλο μέρος του ποταμού Αμαζονίου. Οι φανταστικές διηγήσεις του τελευταίου αναζωπύρωσαν το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για το Ε.Ν. με αποτέλεσμα να συνεχιστούν οι έρευνες σε όλη τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αι. Η ανακάλυψη της Μανόα, όπως ονόμαζε ο Ορελιάνα τη φανταστική χώρα, όπου τα σπίτια και οι δρόμοι ήταν κατασκευασμένα από χρυσό, αποτέλεσε το αντικείμενο των εξερευνήσεων του Ντε Αγκουίρα, του Βαρθολομαίου Βέλσερ, του σερ Γουίλιαμ Ράλεϊ και άλλων Ευρωπαίων. Ανάλογες αποστολές πραγματοποιήθηκαν και από τους Βραζιλιάνους τυχοδιώκτες (banteirantes) της περιοχής του Σάο Πάολο, κατά την περίοδο του πορτογαλικού αποικισμού. Από το 1530, οι διηγήσεις του Αλβάρο Νούνιεζ Καμπέζα ντε Βάκα για τις εφτά πόλεις της Σιμπόλα, κατηύθυναν ορισμένες έρευνες και προς το νοτιοδυτικό τμήμα της Νότιας Αμερικής. Ελάχιστες αμφιβολίες υπάρχουν ότι το Ε.Ν., στο οποίο αναφέρονταν οι θρύλοι των Ευρωπαίων κατακτητών της Αμερικής, ταυτιζόταν στην πραγματικότητα με την περιοχή της λίμνης Γκουαταβίτα. Αν και οι κατακτητές αυτοί αναζητούσαν μία χώρα όπου η ποσότητα του χρυσού ήταν μυθική, οι νεκροπόλεις και τα παλάτια των ιθαγενών Μουίσκα απέδωσαν, αναμφισβήτητα, εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες χρυσών αντικειμένων, τα οποία μετατράπηκαν σε ράβδους χρυσού και στάλθηκαν στην Ισπανία. Ο θρύλος του μυθικού Ε.Ν. είναι χαρακτηριστικός της δίψας για χρυσό που επικρατούσε στην Ευρώπη κατά τον 16o και τον 17o αι. και παρουσιάζει ομοιότητες με τη μυθική Τσιπανγκού (Ιαπωνία), την οποία ανέφερε ο Μάρκο Πόλο ως χώρα του χρυσού και στην οποία θέλησε να φτάσει από τον δρόμο της Δύσης ο Κολόμβος. Σήμερα, ο μύθος του Ε.Ν. διατηρείται ζωντανός μεταξύ των ιθαγενών της Νότιας Αμερικής, πολλοί από τους οποίους πιστεύουν ότι ο τελευταίος βασιλιάς των Μουίσκα κατέφυγε με τα αμύθητα πλούτη του στις απρόσιτες κορυφές των Άνδεων για να προφυλαχθεί από την απληστία των κατακτητών. Στην περιοχή της λίμνης Γκουαταβίτα ανακαλύπτονται ακόμα χρυσά αντικείμενα του πολιτισμού των Μουίσκα, τα οποία αγοράζονται από την Εθνική Τράπεζα της Κολομβίας και φυλάσσονται στο Μουσείο του Χρυσού της Μπογκοτά. Η λέξη Ε.Ν. χρησιμοποιείται πλέον γενικά για να αναφερθεί στις περιοχές με μεγάλες πλουτοπαραγωγικές πηγές ή, μεταφορικά, για τον τόπο του πλούτου και της πολυτέλειας. Αρκετές αναφορές στον θρύλο του Ε.Ν. υπάρχουν και στην παγκόσμια λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση.